Η κριτική που κάνουμε ή δεχόμαστε μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο αλλαγών, αν τεθεί με τον σωστό τρόπο , αλλά ταυτόχρονα μπορεί να προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στον δέκτη αν τεθεί με λανθασμένο ή μη αποδεκτό τρόπο. Συνεπώς είναι ένα θέμα το οποίο χρήζει προσοχής και λεπτής διαχείρισης.
Αρχικά ας ξεκαθαρίσουμε ότι μπορούμε να ασκήσουμε κριτική υπό τρείς προϋποθέσεις. Πρώτον , αν μας ζητηθεί η γνώμη μας. Δεύτερον, αν αντιληφθούμε ότι είναι σημαντικό να δράσουμε, γιατί η άλλη πλευρά κάνει κάτι επιβλαβές για τον ίδιο ή για κάποιον άλλον και τρίτον ,αν η θέση μας μας το επιβάλει. Για παράδειγμα, ένας εργοδότης, θα πρέπει να κάνει κάποια κριτική γύρω από την δουλειά του εργαζόμενου. Εν ολίγης , η κριτική είναι θεμιτή ΜΟΝΟ υπό την προϋπόθεση ότι βοηθάς τον άλλον άνθρωπο.
Ακόμα πρέπει να τονίσουμε ότι ο τρόπος που θέτω την κριτική παίζει ρόλο και μάλιστα καθοριστικής σημασίας. Το βασικό που θα πρέπει να προσέξω , είναι να περιορίσω την κριτική μου στη συγκεκριμένη συμπεριφορά και να μην γενικεύσω στην προσωπικότητα του άλλου. Άρα δεν θα πω « Είσαι τεμπέλης » , αλλά « φαίνεται να αποφεύγεις να ασχοληθείς με κάποιες σημαντικές υποχρεώσεις σου »Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργείται ένα κλίμα ασφάλειας και αποδοχής και δεν βάζω τον απέναντί μου σε στάση άμυνας.
Κάτι που όλοι πρέπει να αναρωτηθούμε είναι γιατί κάνουμε κριτική. Έχω πραγματική διάθεση να βοηθήσω τον άλλον ή το κάνω γιατί με αυτόν τον τρόπο παίρνω ικανοποίηση , επειδή αισθάνομαι ανώτερη-ος του; Σε αυτήν την περίπτωση έχω περάσει τα όρια και φυσικά εδώ κινδυνεύω να προσβάλλω την απέναντι πλευρά. Επειδή λοιπόν οι γραμμές είναι πολύ λεπτές και δυσδιάκριτες, θα πρέπει να προσέξω δύο πράγματα, ώστε να μην περάσω στο επίπεδο της προσβολής. Αφενός να μην κρίνω εν συνόλω τον απέναντί μου, αφετέρου η κριτική μου να έχει διάθεση πρότασης και όχι επιβολής.
Τέλος είναι σκόπιμο να μιλήσουμε για το πως αντιμετωπίζουμε την κριτική όταν είμαστε εμείς οι δέκτες.
Φυσικά, η κριτική που πρέπει να δίνουμε περισσότερη σημασία είναι αυτή που έρχεται από τους σημαντικούς μας άλλους αλλά και από πρόσωπα που εν γένη εκτιμάμε και μας ενδιαφέρει η άποψή τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις αξίζει να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να σκεφτούμε με ψυχραιμία πως αυτή η κριτική μπορεί να μας βοηθήσει να γίνουμε καλύτεροι.
Επίσης είναι σημαντικό να θυμόμαστε να βάζουμε σε λειτουργία τον εσωτερικό μας «κόφτη», δηλαδή το να μην εσωτερικεύουμε την κριτική , αλλά να την αντιλαμβάνομαι ως πρόκληση για να βελτιωθούμε και φυσικά να μπορούμε να διαχωρίσουμε αν είναι καλοπροαίρετη ή όχι και άρα αν αξίζει να ασχοληθούμε μαζί της.
Τέλος, αν κάποιος επιμένει , το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε, είναι να του πούμε σαφώς και χωρίς περιστροφές ότι η συμπεριφορά του μας φέρνει σε δύσκολη θέση, πρακτικά δεν μας προσφέρει κάτι και θα θέλαμε να σταματήσει. Προσοχή εδώ, αυτό θα έχει επιτυχία ΜΟΝΟ αν γίνει καθαρά και χωρίς υπονοούμενα και με χιουμοριστική διάθεση.
Ιωάννα Μπερτσιμά
Ψυχολόγος- CBT Therapist